kliknij na zdjęcie, aby powiększyć.
Humor psa znawcy potrafią rozpoznać na pierwszy rzut oka. Przede wszystkim zwracają uwagę na zęby - gdy pies czy wilk je szczerzy, oznacza to, że szykuje się do ugryzienia. U zwierząt tych szczególnie ważne znaczenie w zakresie porozumiewania się ma ogon. Poza tym, słuchając sposobu artykułowania pewnych dźwięków, można także się wiele dowiedzieć. Na pierwszym miejscu znajduje się modulacja głosu. Niskie tony w szczekaniu oznaczają np. groźbę, złość, zapowiadają do agresji, wysokie natomiast mogą oznaczać strach lub ból, albo też jeśli są szczególnie wysokie, to radość i chęć zabawy. Drugim elementem artykulacji psiej mowy jest jej częstotliwość. Dźwięk często powtarzany w szybkim tempie wskazuje na podniecenie i ponaglenie. Te rozciągnięte w czasie i nie powtarzane wskazują zazwyczaj na niski stopień pobudzenia, ważny jest też czas jego trwania. Wysokie, krótkie dźwięki najczęściej wskazują na strach lub cierpienie, gdy tymczasem te same dźwięki powtarzane w wolniejszym tempie mogą oznaczać wesołość lub oczekiwanie czegoś przyjemnego.
Szczekanie
Przy pomocy tego dźwięku psy mogą się między sobą doskonale porozumiewać.
- ciągłe gwałtowne szczekanie w tonacji pośredniej alarmuje: „zwołajcie stado. Zanosi się na kłopoty. Ktoś wkroczył na nasze terytorium”,
- szczekanie falowe po trzy lub cztery szczeknięcia z przerwami o średniej tonacji: „podejrzewam, że w pobliżu naszego terytorium czai się jakiś intruz albo zbliżają się kłopoty”;
- przedłużające się lub nieprzerwane szczekanie z umiarkowanymi lub długimi przerwami między każdą serią szczeknięć” „Czy jest tam ktoś. Czuję samotny i tęsknię do towarzystwa”. Jest to najczęściej reakcja na uwięzienie psa lub pozostawienie go na dłuższy czas w samotności”;
- jedno lub dwa ostre szczeknięcia w tonacji średniej to: „cześć, wy tam”. Najczęściej spotykane powitanie;
- pojedyncze krótkie ostre szczeknięcie o tonacji wyższej od średniej: „Co to?”. Oznacza ono zdumienie lub zaskoczenie;
- pojedynczy skowyt lub bardzo krótkie szczeknięcie o wysokiej tonacji: „au” jest reakcją na nagły, nieoczekiwany ból;
- seria skowytów oznacza: „jestem ranny”, lub „jestem strasznie przerażony”. Jest to reakcja na strach i cierpienie;
- szczekanie zająkliwe w tonacji średniej: jeśli psie szczekanie brzmi jak „raff”, to zająkliwa wersja przyjmuje postać „ar-raff”. Oznacza ono „baw się ze mną” i stanowi zachętę do zabawy
Warknięcia
Łagodne warkoty o niskiej tonacji oznaczają: „strzeż się, odsuń się”. Oznacza pogróżkę i sprawia zazwyczaj, że słuchając osobnik niepożądany odsuwa się od psa;
- szczekowarkot o niskiej tonacji to warczenie przechodzące w szczekanie. Oznacza że „jestem zły i gotów do walki”. Jest to wyraźne ostrzeżenie, które może zapowiadać atak, jeśli zostanie zlekceważone;
- szczekowarkot o nieco wyższej tonacji niż średnia – „boje się, ale jestem gotów się bronić”. Jest to ostrzeżenie zwierzęcia nieco niepewnego siebie, ale zdecydowanego walczyć jeśli zostanie do tego zmuszony;
- warkot falujący – jest to warczenie w tonacji od niskiej do wysokiej połączone często z czymś w rodzaju szczeknięcia, gdy tonacja się wznosi. Oznacza „jestem przerażony”. Jeśli do mnie podejdziesz, zacznę walczyć albo ucieknę”. Ten wojowniczo-strachliwy dźwięk wydają psy bardzo niepewne siebie;
- głośny warkot bez pokazywania zębów oznacza „świetną zabawę”, doskonale się bawię”. Jest to jeden z dźwięków wydawanych podczas zabawy, na zmianę z serią zająkliwych, szczeknięć. Oznacza zazwyczaj silną koncentrację, co w rodzaju okrzyków wojennych w pozorowanej walce.
Skomlenie i inne
Inne artykułowane dźwięki oznaczają:
- ciche skomlenie – „dzieje mi się krzywda, boje się”;
- głośniejsze, przeciągłe skomlenie – „proszę daj mi, chcę”. Pies zazwyczaj wydaje ten dźwięk, gdy czeka na jedzenie, na założenie smyczy, kiedy pragnie zwrócić na siebie uwagę np. swego pana;
- westchnienia – dźwięk ten nieodmiennie towarzyszy układaniu się psa z pyskiem na przednich łapach, może mieć dwojakie znaczenie, zależnie od sytuacji lub wyrazu pyska. Kiedy pies ma oczy zamknięte, westchnienie jest odzwierciedleniem uczucia przyjemności „jestem zadowolony, mam zamiar pozostać w tym miejscu”. Jeśli oczy psa są całkiem otwarte, to jest oznaka rozczarowania, kiedy coś się nie ziściło, a tłumaczyć to można tak – „trudno, straciłem nadzieję”;
- ujadanie jest charakterystycznym głosem psów w trakcie polowania. Oznacza ono „ że czuję się osamotniony, porzucony”;
- wycie - „jestem tutaj, to mój teren, hej ty tam, słyszę cię”. Zwierzę pełne ufności często wyje po prostu, aby zaznaczyć swoją obecność. Wycie stanowi także odpowiedź na skomlące wycie innego psa;
- jęk - często dźwięk ten brzmi: „a-oe-uou-uou” i trwa stosunkowo krótko. Wyraża on spontaniczne uczucie przyjemności i podniecenia, można go tłumaczyć „jestem taki podniecony, chodźmy już”
- dyszenie oznacza „chodźmy”. Jest oznaką podniecenia.
Co nam mówi ogon?
Znaki i gesty wykonywane przy pomocy ruchów ciała. O swoich stanach emocjonalnych i sprawach związanych z życiem w stadzie psy informują także przy pomocy ruchów ciała. Ważną rolę w tym procesie odgrywają ogon, uszy, oczy i wargi psa.
- ogon położony w pozycji prawie poziomej, ale nie usztywniony jest oznaką uwagi. W przybliżeniu można to tłumaczyć następująco „tu się może wydarzyć coś ciekawego;
- ogon wyciągnięty w pozycji poziomej – jest to jeden z elementów wyzwania w chwili pojawienia się obcego lub intruza. Pozycję tę można tłumaczyć w ten sposób, że: ustalamy, kto tu rządzi”;
- ogon podniesiony w pozycji pośredniej między poziomą, a pionową – oznacza, że pies jest stroną dominującą lub domaga się uznania swojej dominacji. Tłumaczy się to - :ja tu rządzę”;
- ogon podniesiony, lekko zagięty nad grzbietem – oznacza – „jestem tu najważniejszy” i wyraża pewność siebie psa, który ma świadomość, że panuje nad sytuacją;
- ogon nieco poniżej linii poziomej, ale w pewnej odległości od tylnych łap – „jestem na luzie”, „wszystko w porządku”;
- ogon opuszczony, blisko tylnych łap – pozycja ta ma różne znaczenie w zależności od postawy. Jeśli łapy są wyprostowane, a ogon jest nieznacznie merdający, oznacza to – „nie czuję się dobrze” lub „jestem z lekka przygnębiony”. Jeśli łapy są lekko podkurczone, przez co grzbiet pochyla się nieco do tyłu, oznacza to – „czuję się trochę niepewnie”, zwłaszcza jeśli nie wiadomo, jak rozwinie się sytuacja;
- ogon podwinięty między tylnymi łapami – „jestem przerażony!” lub „nie rób mi krzywdy!”. Zdarza się to szczególnie w obecności dominującego psa lub osoby mającej przewagę, może także oznaczać niższą pozycją w hierarchii stada, czyli "nie mam zamiaru rywalizować z tobą”;
- najeżona sierść na ogonie: jest to oznaką agresywnego nastawienia. Może zmieniać sens każdej pozycji ogona. Tak więc, gdy ogon jest wyprostowany, oznacza – „będę walczyć, jeśli i ty masz taki zamiar!”. Jeśli natomiast ogon jest nieco podniesiony lub zawinięty nad grzbietem, znaczy – „nie boje się ciebie i będę walczyć, żeby udowodnić, że ja tu rządzę”;
- ogon wysoko podniesiony i mocno zagięty – jest to cecha charakterystyczna psów wilkopodobnych, jak np. owczarki niemieckie i oznacza to samo co jeżenie się sierści na ogonie. Zapowiada możliwość ataku
- niezbyt energiczny ruch ogona – oznacza pozdrowienie. W odniesieniu do pana czy pani oznacza często – „wiem, że na mnie patrzysz. Lubisz mnie, prawda?” i jest reakcją natury towarzyskiej;
- szeroki ruch ogona – „lubię cię”. Najczęściej psy merdają w ten sposób podczas zabawy, kiedy inny pies sprawia takie wrażenie, jakby szykował się do ataku skacząc, warcząc i szczekając. Merdanie ogona ma oznaczać, że to wszystko na niby. W rozmaitych kontekstach oznacza to także „jestem zadowolony”;
- powolny ruch, ogon w pozycji na „pół masztu” – podczas szkolenia oznacza to moim zdaniem – „staram się ciebie zrozumieć. Chciałbym wiedzieć, o co chodzi, ale nie pojmuję”. Kiedy pies w końcu rozwiąże problem, wówczas szybkość i zakres ruchu ogona zwiększają się w znaczący sposób.
Uszy na baczność
Po drugiej stronie psiego ciała znajduje się wiele innych „nośników informacji:, jak np. spojrzenie oczu, pozycja uszu i ruchy warg, które także mają wpływ na zachowanie innych psów i ludzi. Podobnie jak to jest z ogonem, pozycje uszu należy zawsze oceniać w odniesieniu do ich normalnego ustawienia w stanie odprężenia. Stan psychiczny psów z mocno obciętymi uszami trudniej jest odczytać.
- uszy wyprostowane lub lekko podane do przodu – jest to pytanie „co to jest?”. Oznacza to natężenie nasłuchiwania dźwięku lub obserwowania nowej sytuacji. W połączeniu z lekkim pochyleniem łba i opuszczonymi lub nieco rozchylonymi wargami oznacza – „to naprawdę ciekawe” lub „nie rozumiem, co się dzieje”, po czym następuje analiza nowego zdarzenia. Jeśli pies szczerzy zęby i marszczy nos, oznacza to pogróżkę pewnego siebie zwierzęcia;
- uszy stulone wzdłuż łba – „jestem przerażony” lub „osłaniam się przed spodziewanym atakiem”. Jest to zazwyczaj wywołane jakąś formą wyzwania;
- uszy odchylone nieco do tyłu – u psów o sterczących uszach, jak owczarek niemiecki, w pozycji tej są one wówczas nieco odchylone na boki. Takie ustawienie oznacza – „nie podoba mi się to” i „jestem gotów walczyć lub uciec”. Jest to też wyraz podejrzliwości i może wyrażać zarówno agresję, jak i rozdarcie między zamiarem atakowania a chęcią ucieczki.
Spojrzenia oczu
Istnieją dwa rodzaje sygnałów wysyłanych przez psie oczy i oba mają związek z dominacją lub jej brakiem.
- spojrzenie oko w oko – „kimże ty jesteś? I „pokażmy, kto tu ma przewagę”. Jest to zazwyczaj część gry o pozycję w hierarchii, sygnał wysyła zaś pies dominujący;
- oczy odwrócone, unikające bezpośredniego kontaktu wzrokowego – „uznaję cię za przywódcę” i „nie chcę konfrontacji”. Jest to reakcja psa uległego w obliczu wyzwania.
Ruchy warg
Wargi psów nie są przystosowane do wyrażania tak szerokiego zakresu emocji jak ludzkie. Jednakże pewne układy warg i zębów mają istotne znaczenie.
- wargi luźne, lekko rozchylone, język może być nieco widoczny, a nawet zwieszać się nieznacznie z dolnej szczęki – jest to odpowiednik ludzkiego uśmiechu. Oznacza – „jestem szczęśliwy i spokojny”;
- ziewanie – spośród wszystkich innych znaków nadawanych przez psy gest ten jest najczęściej mylnie interpretowany. U ludzi kojarzy się on ze zmęczeniem i nudą, tymczasem u psów w rzeczywistości oznacza on napięcie – „jestem spięty, zaniepokojony i rozdrażniony”;
- wargi lekko podwinięte, częściowo odsłaniające zęby, pysk zamknięty - „denerwujesz mnie!”. Jest to pierwszy sygnał oznaczający groźbę
- wargi mocno uniesione, odsłaniające zęby nieco zmarszczona skóra nad nosem, pysk częściowo otwarty – „jeśli zrobisz coś, co mogę potraktować jako zagrożenie, ugryzę”. Jest to kolejny sygnał groźby, może jednak wskazywać na lęk. Drażnienie psa na tym etapie może wywołać agresję;
- wargi uniesione wysoko, odsłaniające nie tylko zęby, ale także dziąsła nad przednimi zębami, wyraźne zmarszczki nad nosem – „spadaj, bo oberwiesz!
Znaki wydawane przez tułów i łapy
Psy używają tułowia i łap do wyrażania rozmaitych emocji. I tu także najważniejsze są zachowania społeczne.
- pies czołga się z wyciągniętymi przednimi łapami, podniesionym zadkiem, z łbem przy ziemi – jest to klasyczna zachęta do zabawy;
- sztywne łapy, postawa wyprostowana lub ruch do przodu na sztywnych łapach - „ja tu sprawuję władzę!” i „wzywam cię do walki”. Pies dominujący przyjmuje taką postawę dla zaznaczenia swojego autorytetu i gotowości udowodnienia tego w walce;
- tułów z lekka pochylony do przodu, stopy mocno wsparte w podłoże – „przyjmuję twoje wyzwanie i jestem gotów do walki”;
- pies przewraca się na bok lub odsłania podbrzusze – „nie chcę walki” lub „nie stanowię dla ciebie zagrożenia”, lub „zgadzam się, że ty tu jesteś panem”. Jest to gest podania się, ma na celu uniknięcie konfliktu;
- pies kładzie łeb na kłębie innego psa lub na jego grzbiecie – „chcę ci dać do zrozumienia, kto tu rządzi”. Gest ten zazwyczaj wykonują psy dominujące, przywódcy stada lub te, które mają ambicję nimi zostać;
- chwyt pyskiem – jest to gest często spotykany w relacji pies-człowiek, kiedy to pies chwyta ręką pana lub podczas spaceru-smycz. Może oznaczać wyzwanie do walki o przywództwo lub że pies nie uznaje człowieka za przywódcę stada;
- pies kładzie łapę na kolanie pana – „jestem tu” lub „zwróć na mnie uwagę”. Gest zwracania na siebie uwagi ma wiele odmian. Pies wyciąga także łapę w powietrzu lub wsuwa łeb pod rękę pana;
- jeżenie się sierści na grzbiecie i kłębie – jest to sygnał zapowiadający agresję. Pasmo sierści zjeżonej wzdłuż grzbietu oznacza – „nie drażnij mnie, jestem zły!”. Kiedy sierść jeży się także na kłębie, znaczy to – „mam cię dość”, i zapowiada nieuchronny atak. U niektórych wilków występuje wyraźne pasmo ciemnej sierści na grzbiecie, a także niekiedy i na kłębie, prawdopodobnie w celu zwrócenia uwagi na te sygnały.
- pies siada z jedną łapą lekko wzniesioną – jest to kolejny sygnał napięcia połączonego z brakiem poczucia bezpieczeństwa. Oznacza – „jestem niespokojny, zdenerwowany i zmartwiony”;
- drapanie i kopanie ziemi łapami – zdarza się przeważnie po załatwieniu się psa, ale można to zaobserwować w innych okolicznościach. Na czubkach psich łap znajdują się gruczoły zapachowe, wydzielające woń właściwą tylko dla danego psa. W ten sposób pozostawia on wiadomość – „wszyscy powinni zauważyć, że tu byłem”
Pozostawianie swojej wizytówki
Oddawanie moczu oznaczy, że „ten teren należy do mnie” „ten obiekt jest mój”, „jestem teraz w pobliżu”. Woń pozostawiona jest na ogół na obiektach pionowych, na wysokości nosa innych psów, a także dlatego, żeby szerzej rozchodziła się w powietrzu. Mocz oddawany jest w miejscach, w których zrobiły to już wcześniej inne psy. Jeżeli pies oddaje mocz na innego psa lub człowieka, przesłanie to oznacza dominację lub objęcie w posiadanie.
„Człowiek posiada wielki dar, dar mowy, ale większość z tego co mówi jest puste i zwodnicze. Zwierzęta mówią niewiele, ale to niewiele jest prawdziwe i użyteczne. Więc trzeba cenić rzecz małą i prawdziwą, aniżeli wielkie oszustwo”. Leonardo Da Vinci
